Azken aldian Europako justiziak benetako justizia egiten duela ikusten ari gara, Espainiako banketxe eta epaileei egurra emanez eta kalteturiko familien itxaropena elikatuaz. Dagoeneko zortzi dira hipoteken inguruko iruzurra eta Espainiako gobernu eta epaitegien konplizitatea salatzen dugunoi arrazoia ematen diguten epaiak. Ezagunena 2016ko abenduaren 21ekoa da, zoru-klausulekin lapurturiko guztia itzultzera derrigortzen duena (hemen ikus dezakezu zer eragin duen IRPHaren kaltedunongan). Azkena berriz 2017ko urtarrilaren 26koa da, eta aldez aurretik kontratua etetearen inguruko klausula baliogabetzen du. Epai hau ere oso garrantzitsua da, PAH elkarteak bere webgunean azpimarratzen duenez 1995 urtetik hona egon diren etxegabetze guztiak bertan behera uzteari atea irekitzen baitio.

Urtarrilaren 26ko epaiak beste gai batzuk ere aztertzen ditu gainera, eta IRPHaren aurkako borroka juridikoan oso erabilgarriak izango diren argudioak ematen ditu. IRPHan aditua den José Maria Erauskin abokatuak, Maite Ortizekin batera borroka honetan aitzindaria denak (biak dira gure plataformaren abokatu boluntario), Facebook-eko bere horman eman zuen ezagutzera berria, eta IRPHaren aurkako borrokan erabiltzeko asmoa dutela gehitu zuen. José María Erauskinek azpimarratzen duenez, Europar Batasuneko Justizia Epaitegiaren epaiak honakoa dio:

En caso de que el órgano jurisdiccional remitente considere que una cláusula contractual relativa al modo de cálculo de los intereses ordinarios, como la controvertida en el litigio principal, no está redactada de manera clara y comprensible a efectos del artículo 4, apartado 2, de la citada Directiva, le incumbe examinar si tal cláusula es abusiva en el sentido del artículo 3, apartado 1, de esa misma Directiva. En el marco de este examen, el órgano jurisdiccional remitente deberá, en particular, comparar el modo de cálculo del tipo de los intereses ordinarios previsto por esa cláusula y el tipo efectivo resultante con los modos de cálculo generalmente aplicados y el tipo legal de interés, así como con los tipos de interés aplicados en el mercado en la fecha en que se celebró el contrato controvertido en el litigio principal en relación con un préstamo de un importe y una duración equivalentes a los del contrato de préstamo considerado.

Testu hori “365/360” klausularen gainean idatzia dago. Interesetan ordaindu beharrekoa handitzeko banketxe batzuk erabiltzen duten metodoa da, izendatzailean urte komertzialaren egun kopurua jarriaz (beraz 360gatik zatituaz) eta zenbakitzailean aldiz hilabete bakoitzak duen egun kopuru naturala erabiliaz (eta beraz 365gatik biderkatuaz). Baina IRPHaren gaira ekartzen badugu, ikusten dugu epaileak kontratuko interes arruntak (hau da, IRPHa) nola kalkulatzen diren aztertu behar duela dio, eta gainera orokorrean erabili ohi diren beste metodoekin alderatu (hau da, Euribor-arekin). Arlo horretan, Euribor-arekin alderatuta IRPHa oso indize kaskarra da, aurrez ere hamaika aldiz azaldu dugunez (eta estatistikan katedradun batek txoten batetan egiaztatu duenez) IRPHaren kalkuluak irregulartasunak baititu eta kontsumitzailearentzat kaltegarria baita. Hau oso garrantzitsua da, izan ere IRPH aurkako salaketak atzera bota dituzten epaile askok indizearen kalkulatzeko modua aztertzeari edota hori kontsumitzaileari jakinarazi ote zitzaion egiaztatzeari uko egin baitio.

Berri oso ona da beraz IRPHari loturiko mailegu bat dugun guztientzat, eta gure kalkuluen arabera estatu espainiarrean 1.3 milioi kasutik gora egon daitezke.

2016. urtea zoru klausulen biktimentzako oso berri on batekin amaitu zen: abenduaren 21ean Europar Batasuneko Justizia Epaitegiak ebatzi zuen epaia. Ba al du epai honek inolako eraginik IRPHaren kaltedunongan? Galdera oso zabaldua dago, eta horren erakusle da abenduaren 21ean gure webguneak izan zuen bisita kopurua ohikoa baino hamar aldiz handiagoa izan zela.

Azter dezagun lehenik zertan datzan Europar Batasuneko Justizia Epaitegiaren epaia. Horretarako, gogoratu dezagun zein zen epaiaren aurretiko egoera. Eta gogora dezagun Espainiako Auzitegi Gorenak, 2013ko maiatzean, zoru klausulak abusuzkoak direla ebatzi zuela, gardentasunik ez badute behintzat. Hau da, banketxeak klausularen funtzionamendua gardentasun osoz azaldu izana frogatzen ez badu, hau abusuzkoa dela. Praktikan, zoru klausulen inguruko demanden %99a kontsumitzailearen aldeko epai batekin amaitzen zen, klausula abusuzkoa dela ebatziz.

Orduan, zein zen arazoa? Arazoa zen Espainiako Auzitegi Gorenak, honek guztiak banketxeen mozkinetan izango zuen eragina ikusirik, erabaki zuela kaltedunek ezingo zutela 2013ko maiatzaren aurretik ordainduriko dirua berreskuratu. Zuzenbidearen aurkako zerbait guztiz eskandalagarria da, legediak oso argi ezartzen baitu klausula bat abusuzkoa bada kontratutik kendu eta kaltea erabat konpondua izan behar dela. Ez dago atzeraeragina mugatzerik: abusuzko klausula aplikatuaz bidegabe kobraturiko guztia itzuli behar da. Baina Espainiako Auzitegi Gorenak salbuespena ezarri zuen, diru guztia itzultzeak ekonomian izan zezakeen ondorioa argudiotzat erabiliz. Modu errazago batean azalduta, epaitegi espainiarrak ezarri zuen doktrinak hauxe dio: “gutxi lapurtzen baduzu lapurturikoa itzuliko duzu, baina asko lapurtu ezkero ez duzu zertan itzuli behar”.

Gauzak horrela, epaitegi batzuk Gorenaren doktrina aplikatzen zuten, atzerako eragina 2013ko maiatzera mugatuaz. Beste batzuk aldiz Gorenari entzungor egin zioten, astakeria nabarmena delako, eta zoru klausula abusuzkotzat jotzean diru guztia itzuli beharko zela ebazten zuten. Eta gutxi batzuk Europari galdetu zioten. Eta hemen sartzen da jokoan Europar Batasuneko Justizia Epaitegia, banketxeen eta Espainiako gobernuaren presioei aurre eginez begi bistakoa dena ebatzi duelarik: lapurturiko guzti-guztia itzuli behar da.

Beraz Europak esan duena hauxe da: zoru klausula salatuz epaitegietara jotzen baduzu eta arrazoia ematen badizute, klausula horren ondorioz kobratu dizuten guztia berreskuratzeko eskubidea duzu. Hau da, klausula baliogabetzea lortzen baduzu (eta, esan dugun moduan kasuen %99an lortzen da), atzerako eragina osoa izango da.

Orain badirudi Espainiako gobernua lege dekretu batetan lanean dabilela, espero daitekeen auzi-eske kopuru itzelari aurre egin edo ekiditeko. Ezin da pentsatu kontsumitzaileen mesederako ezer egingo duenik, eta berriz ere banketxeen alde egitea litzateke normalena. Ondorioz, zoru klausulen kaltedunei kontuz ibiltzeko gomendioa luzatzen diegu. Baina hori beste kontu bat da.

Itzul gaitezen haserako galderara: IRPHaren kaltedunontzat mesedegarri al da epai hau? Tamalez, ez modu zuzenean. IRPHa abusuzko klausula dela ebaztea lortzen dugunean bidegabe ordaindu dugun guztia itzuliko digutela bermatzen digu, inolako mugarik gabe. Horixe da ematen diguna.

Baina, bistan denez, IRPHa abusuzko klausula dela ebaztea da garrantzitsuena oraindik ere. Eta zein da egungo egoera?

Gure plataforma, Maite Ortiz eta José María Erauskin abokatu boluntarioen laguntzarekin, aitzindaria izan zen eta Donostiako Merkataritza Arloko Epaitegian 30 epaitik gora lortu zituen 2014ean, IRPHa abusuzkoa delako baliogabetuaz. Baina guztiak bertan behera bota zituen Gipuzkoako Probintzia Auzitegiak, argudio irrigarriak erabiliz. Ortiz eta Erauskinek pareko epaiak lortu dituzte estatu espainiarreko beste hainbat epaitegietan, eta beste abokatu askok ere lortu dute. Gaur egun dozenaka dira IRPHaren aldaera guztiak bertan behera uzten dituzten epaiak, baina banketxeek epai orori helegitea jartzen diote, eta beraz epai irmoak ez dira oraindik asko. Gure datuen arabera lau dira.

Bigarren instantzian, Probintzia Auzitegi batetan lortu zen lehen garaipena Maite Ortiz eta José María Erauskinek lortu zuten Araban, eta kasuari helegitea jarri zion banketxeak Espainiako Auzitegi Gorenean. Horren ondoren beste hiru epai ere ebatzi ditu auzitegi berberak, eta oraingoz ez da beste kasurik ezagutzen.

Hurrengo borroka garrantzitsua Espainiako Auzitegi Gorenean izango da beraz. Eta baikorrak izan behar dugu, arrazoia dugulako, nahiz eta jakin badakigun banketxeen interesan alde egiten duen epaitegi batekin topo egingo dugula. Gainera, badakigu Espainiako Auzitegi Gorenaren gainetik Europako epaitegia dagoela, eta azken honek bai, banketxeen presioei aurre egiten diela.

Zenbaitek “euroguneko IRPHa” deiturikoa IRPH indizeak ongi ezagutzen dituztenentzat ere nahikoa ezezaguna da. Ustez europarra den erreferentzia indize hau sarritan aipatzen dute banketxeek IRPHa aplikatzeagatik izaten dituzten auzibidetan, euren defentsarako. Honela, banketxeek abusuzko IRPH indizeek pareko europar bat dutela eta harekin nolabait homologatzeko saioa egiten dute.

Gaur argitara ematen dugun txostenean erakusten dugu euroguneko IRPHa kalkulatzeko modua sendoagoa dela, baina edozein modutan ez dela Europako Banku Zentralaren erreferentzia indize ofizial bat. Eta erakusten dugu gainera euroguneko estatuetan mailegu hipotekarioak kontratatzeko garaian gehien erabiltzen diren indizeak Euriborra eta antzeko handizkako indizeak direla, eta sekula ez IRPH bat edota horien antzekorik.

Jarraian duzu txostena, eta PDF formatuan jaitsi dezakezu hemen klik eginda.

Download (PDF, 586KB)