Martxoaren 21eko data duen dokumentu baten bidez (hemen eskuragarri duzuna), Europar Batasuneko Justizia Epaitegiak C-125/18 prozedura abian jarri du, IRPH erreferentzia indizearen gaineko galderaren inguruan.

Bartzelonako Lehen Instantziako Epaitegiak gaia premiazko bidetik aztertua izan zedin eskatu zuen arren, Europar Batasuneko Epaitegiak aukera hori baztertu egin du. Ez da berri ona kaltedunontzat, prozesua zenbait hilabetez luzatzea baitakar (bi urte inguru arte, iturri batzuen arabera). Baina eragozpen honek ezin dio garrantzirik kendu IRPHaren salaketa Europako epaitegietara iritsi izanak suposatzen duen lorpenari. Duela lau urte baino gehiago IRPHaren aurkako epaitegietako borroka hasi genuenean ia pentsaezina zen aukera hau.

Bartzelonako epaitegitik Europar Batasuneko Epaitegiari galdetzen zaiona da, funtsean, ea IRPHa bezalako indize ofizial bat kontratuan sartzeak ez ote duen inolako gardentasunik behar (2017ko abenduaren 14ko 669/2017 epaian Espainiako Auzitegi Gorenak esan duen bezala) edota IRPHaren inguruko klausulak gardena izan behar ote duen (lehen eta bigarren instantziako epaitegi askok eta Espainiako Auzitegi Goreneko bi magistratuk 669/2017 epaiari egin dioten boto partikularrean defendatzen duten bezala). Europar Batasuneko Epaitegiaren erantzuna erabakigarria izango da IRPHaren aurkako epaitegietako borrokan. Horregatik IRPH Stop Gipuzkoa plataformatik dei egiten diegu epaitegietan indize honen aurkako auzibidetan diren guztiei prozedura behin behin behinean gelditzeko eskaera egin dezaten, Europar Batasuneko Epaitegiaren erantzuna ezagutu artean.

Europar Batasuneko Epaitegiaren dokumentuan irakur daitekeenez, bi hilabeteko epea zabaldu da idatzizko oharrak jasotzeko auzitan diren bi aldeetatik eta baita beste eragileetatik ere, tartean batasunko estatuetatik. Honek esan nahi du Espainiako estatuak aukera duela txosten bat aurkezteko, zoru-klausulen auzian egin zuen bezalaxe. Kasu hartan Espainiako gobernuak Europako Batasuneko Epaitegiari helarazi zion txostenean zoru klausulen gaian atzera eraginkortasunaren aurka egin zuen, hau da, banketxeen interesen alde eta kontsumitzaileen eskubideen aurkako jarrera bat izan zuen. Zorionez Europako Epaitegiak Espainiako gobernuaren txostenaren eta Espainiako Auzitegi Gorenaren epaiaren aurkako epaia ebatzi zuen, eta ondorioz zoru-klausulen atzerako eragina osoa da. Espero dezagun kasu honetan Espainiako gobernuak berriz ere hiritarren aurka ez egitea, eta edozein kasutan Europako Epaitegiak berriz ere kontsumitzaileon alde egitea.

EUROPAR BATASUNEKO EPAITEGIAK TRAMITERA ONARTU DU IRPHaren INGURUKO GALDERA BAT

EUROPAR EPAITEGIAK EBAZPEN BAT ARGITARATU BITARTEAN ZABALIK DAUDEN PROZEDURA GUZTIAK ETETEA GOMENDATZEN DU IRPH STOP GIPUZKOA ELKARTEAK

IRPHaren AURKAKO EPAITEGIETAKO BORROKA HASI ZENETIK LAU URTE BETE DIRENEAN ABUSUAREN AMAIERA GERO ETA GERTUAGO DAGO

Europar Batasuneko Justizia Epaitegiak tramitera onartu du Bartzelonako 38 zenbakidun instrukzio epaitegiak luzatu dion IRPHaren inguruko galdera (ikusi hemen Bartzelonako epaitegiaren autoa). Urbe Abogados-eko Alejandro Benavente-k aurkeztu du galdera. Donostiako Abogados Res despatxuarekin elkarlanean dabilen abokatua da, eta beraz José María Erauskin eta Maite Ortiz abokatuen ezagutza guztiarekin prestaturiko galdegitea da. Abokatu horiek hasi zuten IRPHaren aurkako epaitegietako borroka IRPH Stop Gipuzkoa elkartearekin, eta estatu mailan aitzindariak dira.

Otsailaren 17an bete dira hain zuzen ere 4 urte IRPHaren klausula abusuzkoa delako bertan behera uzteko lehen auzibidea abian jarri zenetik. Maite Ortiz eta José María Erauskinek aurkeztu zuten IRPH Stop Gipuzkoa plataformarekin elkarlanean, eta IRPHaren klausula baliogabetzen zuen lehen epaia irten zen hortik. Lau urte geroago, borroka ez da amaitu, nahiz eta ixteko saiakera egin berri duen Espainiako Auzitegi Gorenak.

Europatik datorren hau oso albiste ona da indize honek kalteturiko guztiontzat, 2017ko abenduaren 14ean Auzitegi Gorenak epai baten bitartez IRPHa inolako gardentasun premiarik gabe aplikatu zitekeela esan eta gero.

Orain zabaltzen den bidetik Europaren zartako berri bat etor dakioke Espainiako Auzitegi Gorenari. Ez litzateke lehen aldia izango banketxeen abusuen inguruko gaietan. 1.3 milioitik gora izan daitezkeen kaltedunen itxaropena Europan dago beraz orain. Eta bada horretarako arrazoirik. Izan ere, Espainiako Auzitegi Gorenaren epaiak berak bazuen boto partikular bat non mi magistratuk zalantzarik gabe esaten zuten ebazpena Europar Batasuneko jurisprudentziaren aurkakoa dela.

Europar Batasuneko Justizia Auzitegiak gaia aztertzen duen bitartean, IRPHaren aurka auzibideak hasiak dituzten kaltedun guztiei prozedura etetea eskatzeko gomendatzen diegu IRPH Stop Gipuzkoa elkartetik. Bai behintzat Europar Epaitegiak C-125/18 erreferentziaz izendatu duen gaia ebatzi bitartean (Gómez del Moral Guasch kasua). Izan ere, nahiz eta dagoeneko badiren Espainiako Auzitegi Gorenaren irizpidearen aurka IRPHaren klausula baliogabetu diren epaiak, begi-bistakoa da banketxeek helegiteak jarri eta gaia Auzitegi Gorenera iristen bada honek berriz ere banketxeen alde egingo duela.

IRPH Stop Gipuzkoa elkartearen deialdi hau epaileei ere luzatzen diegu: eten itzazue IRPHaren inguruko auzibide guztiak, Europak erabaki bat hartu bitartean.

Eta, jakina, banketxeei ere luzatu nahi diegu deia: ez ezazue abusuzko indize hau gehiago aplikatu. IRPH Stop Gipuzkoatik dei berezia egin nahi diogu Kutxabank banketxeari, gure lurraldean IRPHa gehien aplikatu duen banketxea delako eta pribatizatu zuten arte Araba, Bizkai eta Gipuzkoako herritarron aurrezki kutxekin sortutako entitatea zelako: eten ezazue behingoz indize kriminal honen aplikazioa. Izan ezazue lotsa apur bat.

Azken aldian Europako justiziak benetako justizia egiten duela ikusten ari gara, Espainiako banketxe eta epaileei egurra emanez eta kalteturiko familien itxaropena elikatuaz. Dagoeneko zortzi dira hipoteken inguruko iruzurra eta Espainiako gobernu eta epaitegien konplizitatea salatzen dugunoi arrazoia ematen diguten epaiak. Ezagunena 2016ko abenduaren 21ekoa da, zoru-klausulekin lapurturiko guztia itzultzera derrigortzen duena (hemen ikus dezakezu zer eragin duen IRPHaren kaltedunongan). Azkena berriz 2017ko urtarrilaren 26koa da, eta aldez aurretik kontratua etetearen inguruko klausula baliogabetzen du. Epai hau ere oso garrantzitsua da, PAH elkarteak bere webgunean azpimarratzen duenez 1995 urtetik hona egon diren etxegabetze guztiak bertan behera uzteari atea irekitzen baitio.

Urtarrilaren 26ko epaiak beste gai batzuk ere aztertzen ditu gainera, eta IRPHaren aurkako borroka juridikoan oso erabilgarriak izango diren argudioak ematen ditu. IRPHan aditua den José Maria Erauskin abokatuak, Maite Ortizekin batera borroka honetan aitzindaria denak (biak dira gure plataformaren abokatu boluntario), Facebook-eko bere horman eman zuen ezagutzera berria, eta IRPHaren aurkako borrokan erabiltzeko asmoa dutela gehitu zuen. José María Erauskinek azpimarratzen duenez, Europar Batasuneko Justizia Epaitegiaren epaiak honakoa dio:

En caso de que el órgano jurisdiccional remitente considere que una cláusula contractual relativa al modo de cálculo de los intereses ordinarios, como la controvertida en el litigio principal, no está redactada de manera clara y comprensible a efectos del artículo 4, apartado 2, de la citada Directiva, le incumbe examinar si tal cláusula es abusiva en el sentido del artículo 3, apartado 1, de esa misma Directiva. En el marco de este examen, el órgano jurisdiccional remitente deberá, en particular, comparar el modo de cálculo del tipo de los intereses ordinarios previsto por esa cláusula y el tipo efectivo resultante con los modos de cálculo generalmente aplicados y el tipo legal de interés, así como con los tipos de interés aplicados en el mercado en la fecha en que se celebró el contrato controvertido en el litigio principal en relación con un préstamo de un importe y una duración equivalentes a los del contrato de préstamo considerado.

Testu hori “365/360” klausularen gainean idatzia dago. Interesetan ordaindu beharrekoa handitzeko banketxe batzuk erabiltzen duten metodoa da, izendatzailean urte komertzialaren egun kopurua jarriaz (beraz 360gatik zatituaz) eta zenbakitzailean aldiz hilabete bakoitzak duen egun kopuru naturala erabiliaz (eta beraz 365gatik biderkatuaz). Baina IRPHaren gaira ekartzen badugu, ikusten dugu epaileak kontratuko interes arruntak (hau da, IRPHa) nola kalkulatzen diren aztertu behar duela dio, eta gainera orokorrean erabili ohi diren beste metodoekin alderatu (hau da, Euribor-arekin). Arlo horretan, Euribor-arekin alderatuta IRPHa oso indize kaskarra da, aurrez ere hamaika aldiz azaldu dugunez (eta estatistikan katedradun batek txoten batetan egiaztatu duenez) IRPHaren kalkuluak irregulartasunak baititu eta kontsumitzailearentzat kaltegarria baita. Hau oso garrantzitsua da, izan ere IRPH aurkako salaketak atzera bota dituzten epaile askok indizearen kalkulatzeko modua aztertzeari edota hori kontsumitzaileari jakinarazi ote zitzaion egiaztatzeari uko egin baitio.

Berri oso ona da beraz IRPHari loturiko mailegu bat dugun guztientzat, eta gure kalkuluen arabera estatu espainiarrean 1.3 milioi kasutik gora egon daitezke.

2016. urtea zoru klausulen biktimentzako oso berri on batekin amaitu zen: abenduaren 21ean Europar Batasuneko Justizia Epaitegiak ebatzi zuen epaia. Ba al du epai honek inolako eraginik IRPHaren kaltedunongan? Galdera oso zabaldua dago, eta horren erakusle da abenduaren 21ean gure webguneak izan zuen bisita kopurua ohikoa baino hamar aldiz handiagoa izan zela.

Azter dezagun lehenik zertan datzan Europar Batasuneko Justizia Epaitegiaren epaia. Horretarako, gogoratu dezagun zein zen epaiaren aurretiko egoera. Eta gogora dezagun Espainiako Auzitegi Gorenak, 2013ko maiatzean, zoru klausulak abusuzkoak direla ebatzi zuela, gardentasunik ez badute behintzat. Hau da, banketxeak klausularen funtzionamendua gardentasun osoz azaldu izana frogatzen ez badu, hau abusuzkoa dela. Praktikan, zoru klausulen inguruko demanden %99a kontsumitzailearen aldeko epai batekin amaitzen zen, klausula abusuzkoa dela ebatziz.

Orduan, zein zen arazoa? Arazoa zen Espainiako Auzitegi Gorenak, honek guztiak banketxeen mozkinetan izango zuen eragina ikusirik, erabaki zuela kaltedunek ezingo zutela 2013ko maiatzaren aurretik ordainduriko dirua berreskuratu. Zuzenbidearen aurkako zerbait guztiz eskandalagarria da, legediak oso argi ezartzen baitu klausula bat abusuzkoa bada kontratutik kendu eta kaltea erabat konpondua izan behar dela. Ez dago atzeraeragina mugatzerik: abusuzko klausula aplikatuaz bidegabe kobraturiko guztia itzuli behar da. Baina Espainiako Auzitegi Gorenak salbuespena ezarri zuen, diru guztia itzultzeak ekonomian izan zezakeen ondorioa argudiotzat erabiliz. Modu errazago batean azalduta, epaitegi espainiarrak ezarri zuen doktrinak hauxe dio: “gutxi lapurtzen baduzu lapurturikoa itzuliko duzu, baina asko lapurtu ezkero ez duzu zertan itzuli behar”.

Gauzak horrela, epaitegi batzuk Gorenaren doktrina aplikatzen zuten, atzerako eragina 2013ko maiatzera mugatuaz. Beste batzuk aldiz Gorenari entzungor egin zioten, astakeria nabarmena delako, eta zoru klausula abusuzkotzat jotzean diru guztia itzuli beharko zela ebazten zuten. Eta gutxi batzuk Europari galdetu zioten. Eta hemen sartzen da jokoan Europar Batasuneko Justizia Epaitegia, banketxeen eta Espainiako gobernuaren presioei aurre eginez begi bistakoa dena ebatzi duelarik: lapurturiko guzti-guztia itzuli behar da.

Beraz Europak esan duena hauxe da: zoru klausula salatuz epaitegietara jotzen baduzu eta arrazoia ematen badizute, klausula horren ondorioz kobratu dizuten guztia berreskuratzeko eskubidea duzu. Hau da, klausula baliogabetzea lortzen baduzu (eta, esan dugun moduan kasuen %99an lortzen da), atzerako eragina osoa izango da.

Orain badirudi Espainiako gobernua lege dekretu batetan lanean dabilela, espero daitekeen auzi-eske kopuru itzelari aurre egin edo ekiditeko. Ezin da pentsatu kontsumitzaileen mesederako ezer egingo duenik, eta berriz ere banketxeen alde egitea litzateke normalena. Ondorioz, zoru klausulen kaltedunei kontuz ibiltzeko gomendioa luzatzen diegu. Baina hori beste kontu bat da.

Itzul gaitezen haserako galderara: IRPHaren kaltedunontzat mesedegarri al da epai hau? Tamalez, ez modu zuzenean. IRPHa abusuzko klausula dela ebaztea lortzen dugunean bidegabe ordaindu dugun guztia itzuliko digutela bermatzen digu, inolako mugarik gabe. Horixe da ematen diguna.

Baina, bistan denez, IRPHa abusuzko klausula dela ebaztea da garrantzitsuena oraindik ere. Eta zein da egungo egoera?

Gure plataforma, Maite Ortiz eta José María Erauskin abokatu boluntarioen laguntzarekin, aitzindaria izan zen eta Donostiako Merkataritza Arloko Epaitegian 30 epaitik gora lortu zituen 2014ean, IRPHa abusuzkoa delako baliogabetuaz. Baina guztiak bertan behera bota zituen Gipuzkoako Probintzia Auzitegiak, argudio irrigarriak erabiliz. Ortiz eta Erauskinek pareko epaiak lortu dituzte estatu espainiarreko beste hainbat epaitegietan, eta beste abokatu askok ere lortu dute. Gaur egun dozenaka dira IRPHaren aldaera guztiak bertan behera uzten dituzten epaiak, baina banketxeek epai orori helegitea jartzen diote, eta beraz epai irmoak ez dira oraindik asko. Gure datuen arabera lau dira.

Bigarren instantzian, Probintzia Auzitegi batetan lortu zen lehen garaipena Maite Ortiz eta José María Erauskinek lortu zuten Araban, eta kasuari helegitea jarri zion banketxeak Espainiako Auzitegi Gorenean. Horren ondoren beste hiru epai ere ebatzi ditu auzitegi berberak, eta oraingoz ez da beste kasurik ezagutzen.

Hurrengo borroka garrantzitsua Espainiako Auzitegi Gorenean izango da beraz. Eta baikorrak izan behar dugu, arrazoia dugulako, nahiz eta jakin badakigun banketxeen interesan alde egiten duen epaitegi batekin topo egingo dugula. Gainera, badakigu Espainiako Auzitegi Gorenaren gainetik Europako epaitegia dagoela, eta azken honek bai, banketxeen presioei aurre egiten diela.