Analisi sakonago bat egin aurretik dagoeneko esan dezakegu Europar Batasuneko Justizia Epaitegiko Abokatu Nagusiak, aurrez Europako Batzordeak bezalaxe, arrazoia eman digula. Biek ere Espainiako Auzitegi Gorenaren eta Espainiako Gobernuaren irizpideen aurka egin dute, eta pisu handia izango dute hemendik hilabete batzutara iritsiko den epaian.

Bideoan José María Erauskinen lehen adierazpenak ikus ditzakezu. Berak eta Maite Ortizek hasi zuten gurekin batera borroka hau, eta Europara eramatea lortu dute.

Gainera, prozesua jarraitzeko gida eguneratu dugu, ikus dezazun bakoitzak zer esan duen. JPG formatuan eta PDF formatuan jaitsi dezakezu gida.

Download (PDF, 303KB)

Lehen berriak onak dira. Europar Batasuneko Justizia Epaitegiaren prentsa aretoak konfirmatu berri du Abokatu Nagusiaren iritziz:

– IRPHa ez dago kontroletik salbu. Banketxeek eta Espainiako Gobernuak erabili dituzten argudioak ez ditu partekatzen.
– IRPHa kalkulatzeko formula konplexua da eta gardentasun gutxi du, eta beraz kalkulua eta bilakaeraren informazioa eman behar zen.

Oraindik ez dugu txostena irakurtzerik izan. Informatzen jarraituko dugu.

IRPH Stop Gipuzkoak Europar Batasuneko Justizia Epaitegian IRPHaren inguruan ematen ari den prozesua ulertzeko eta aldeen iritziak ezagutzeko gida bat argitaratu du. Tresna honekin 2019ko irailaren 10an goizeko 9:30tan ezagutuko diren Abokatu Nagusiaren ondorioak ulertu ahal izango dira.

Bi formatutan jaitsi dezakezu gida: JPG formatuan eta PDF formatuan.

Download (PDF, 301KB)

KUTXABANK, EUROPAK IRPHaren AURKAKO EPAI BAT EBATZI EZKERO GEHIEN GALDUKO LUKEEN ENTITATEA

PORTZENTUALKI, INDIZE EZTABAIDAGARRI HORI GEHIEN APLIKATU DUEN BANKETXEA DA

IRAILAREN 10ean EUROPAKO EPAITEGIKO ABOKATU NAGUSIAREN IRITZIA EZAGUTUKO DA ETA, HILABETE BATZUK BERANDUAGO, EPAIA

BI ABOKATU GIPUZKOARREK HASI ZUTEN EPAITEGIETAKO BORROKA ETA EUROPARAINO ERAMATEA LORTU DUTE
Donostia, 2019-9-2

Irailaren 10ean, goizeko bederatzi eta erdietan, Europar Batasuneko Justizia Epaitegiko abokatu nagusiak argitara emango du mailegu kopuru garrantzitsu baten gainean eragina duen IRPH indize espainiarraren auzian duen iritzia. Abokatu nagusiaren iritzia ez da epaitegiarentzat loteslea, baina epai gehienek abokatu nagusiaren irizpidearekin bat egiten dute. Ahozko saioa pasa den otsailaren 25ean izan zen Luxemburgen, eta abokatu nagusiaren txostena argitaratzea da epaia ebatzi aurretik egin beharreko azken urratsa. Epaia 2019ko bukaera aldera edota 2020aren hasieran iritsiko dela uste da.

Aldeen artea ikusmin oso handia dago, IRPHaren klausulak baliogabetu ezkero banketxeek kaltedunei itzuli beharreko dirutza milaka milioi eurotakoa baita.

IRPHak kalteturiko mailegu kopuru zehatzaren daturik ez dago, baina IRPH Stop Gipuzkoa plataformaren kalkulua 1,3 milioietakoa da. Ez da ezagutzen halaber zenbat familiak galdu zuen etxea Euriborrari loturiko maileguak baino garestiagoak ziren hileroko kuotak ordaindu ezin zituztelako. Ez dakigu zenbat familia egoten diren hotzak neguan berogailua ordaindu ezin dutelako edota zenbat geratzen diren etxean udan oporretara joateko dirurik ez dutelako. Gurasoek IRPHa ordaindu dezaten elikadura egoki bati edota unibertsitatera joateari uko egin beharra izan duten gaztetxoen kopurua ere ezezaguna da.

Baina bada publikoa den datu bat, eta hori banketxe handiek IRPHari loturiko maileguetan duten bolumen da. Espainiako estatuko bost banketxe handienen artean 16.530 milioi euro pilatzen dituzte, modu honetan banatuta: Caixabank dago buruan, 6.700 milioirekin, eta ondoren datoz Santander 4.300 milioirekin, BBVA 3.100 milioirekin, Bankia 1.600 milioirekin eta Sabadell 830 milioi eurorekin.

Baina IRPHa gehien aplikatzen duten banketxeen zerrendan txikiagoa den eta burtsan kotizatzen ez duen banketxe bat ere sartzen da. Kutxabank da, 2018 urtearen amaieran 1.235 milioi zituen IRPHari loturiko maileguetan eta beraz rankinean bosgarren postuan dago. Eta balio absolutuak alderatu ordez IRPH maileguek banketxeen aktiboan duten pisu erlatiboa kontuan hartzen badugu ikusten da Kutxabank dela estatuan banketxerik inplikatuena (bere kapitalaren %2,27a IRPH maileguak dira). Ondoren datoz Caixabank (%2,19) eta Bankia (%0,78). Gainontzeko banketxeek ez dute %0,5a gainditzen.

Baina hori ez da guztia. Kutxabankek badu gainera iraganean gaur egun existitzen ez den IRPHaren aldaera bat aplikatu zien mailegu kopuru handi bat. IRPH Cajas delako indizea zen, 2013ko amaiera arte argitaratu zen, eta Kutxabankek ahalik eta gehien luzatu zuen bere aplikazioa, legearen mugetara iritsi edota gaindituaz. Entzungor egin zien IRPH Cajas aplikatzeari berehala uzteko udaletxe ugarik, Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Batzar Nagusiek edota Gasteizko Legebiltzarrak egin zizkioten eskariei. Mailegu horiek gaur egun Euribor+%1 ordaintzen dute, baina atzerako eragina duen epai batek berauengan eragina izango luke, eta ondorioz Europako epaiaren inguruko Kutxabanken kalkulutan presente daute. 2012ko datuak hartzen baditugu, IRPH Cajas desagertu aurrekoak, Kutxabanken IRPH maileguen bolumena 4.500 milioi eurotakoa zen, eta horrek bere aktiboen %8,4a suposatzen zuen.

Kopuru horiekin baieztatzen da Kutxabank dela erlatiboki IRPHa gehien aplikatu duen banketxea. Eta absolutuan ere euskal bankuak bigarren postua du estatu espainiarrean, Caixabankek bakarrik gainditzen duelarik. Caixabakek ere badu iraganean IRPH Cajas aldaera aplikatzen zien mailegu kopuru handi bat.

Kutxabank eta Caixabank dira ondorioz Europako epaitegietara begira arduratuen daudenak. Europako epai horrek amaiera eman diezaioke Donostiako merkataritza arloko epaitegietan Kutxabanken aurkako auzibide batekin hasi zen borroka judizialari. Auzibidea IRPH Stop Gipuzkoa plataformak aurkeztu zuen, Maite Ortiz eta José María Erauskin etxegabetzeen aurkako abokatuen laguntza boluntarioarekin. Epaia 2014ko apirilaren 29an izan zen ebatzia, eta Espainiako estatuan IRPHa baliogabetu zuen lehena izan zen. Epai haren bitartez Kutxabank zigortua izan zen IRPH indizea aplikatuz kobraturiko diruak itzultzera. Euskal banketxeak helegitea jarri zuen epai haren aurka eta baita haren ondoren izan ziren guztien aurka, eta Espainiako Auzitegi Gorenera iritsi zen auzia. 2017ko abenduaren 14ean Gorenak atzera bota zuen Ortiz eta Erauskinek Arabako Probintzia Auzitegian IRPHa baliogabetuz lortu zuen epai bat, eta banketxeek lasaitua hartu zuten. Baina lasaitasun hori ez zen luzerako izan banketxeen bulegoetan, Ortiz eta Erauskinek gaia Europar Batasuneko Justizia Epaitegiraino eramatea lortu baitzuten orduan, Bartzelonako auzitegi batetan aurkezturiko galdera prejudizial baten bitartez.

Orain begirada guztiak Luxenburge aldera jarrita daude, eta kalteturiko familiak baikorrak gara. Europako epaitegian banketxeek Espainiako gobernuaren laguntza izan dute, zeinek auzian parte hartzea erabaki duen banketxeen alde egiteko, bai idatziz (Espainiako gobernua PPren eskutan zegoenean prestaturiko txosten baten bitartez) bai ahoz (PSOEren gobernupean Luxenburgeko ahozko saioan esku hartuz). Baina kaltedunok pozik ikusi dugu Ortiz eta Erauskinek egindako defentsari Europako Batzordea batu zaiola, Espainiako Auzitegi Gorenak ebatzirikoa zuzentzeko proposatuaz. Gogoratu behar da gainera Espainiako Auzitegi Gorenean bertan izan zela boto partikular bat, bi magistratuk sinatu zutena, eta esaten zuena IRPHa salbatuko zuela zirudien epai hura Europako zuzenbidearen aurkakoa zela. Baikor izateko nahikoa arrazoi badago hortaz, eta espero dugu justizia egingo dela eta banketxeek indize hau aplikatuaz kobraturiko guztiak itzuli beharko dizkigutela.

2019ko uztailaren 5ean Europako Batzordeak Espainiako egoera finantzarioaren zaintzaren inguruko hamaikagarren txostena argitaratu du. 2014ko urtarrileko erreskate edo laguntza finantzariorako programaren ondorengo zaintza hau Espainiak erreskateko 41.300 milioien %75a itzuli artean mantenduko da, eta beraz txosten gehiago izango dira. Txostena Europako Banku Zentralarekin elkarlanean egin dute eta baikorra da: Espainiako banku sektoreak errentagarritasun, likidezia eta kapitalizazio onak dituela dio, nahiz eta zehaztapen batzuk ere gehitzen dituen.

Etorkizuneko erronkei dagokienean, epaitegietako arriskuei erreferentzia labur bat egiten zaie. Epaitegietako auziek banketxe askorengan eragin adierazgarria izan dutela esaten da, azalduaz saltzeko jardute ezegokiak izan direla gehienetan arrazoia. Preferenteen inguruko epaien kostuak dagoeneko ordainduta edota hornituta daudela dio txostenak, baina arrisku potentzial berrien azaleratzeaz ohartarazten du. Eta bi gai aipatzen ditu: maileguen eraketa gastuak eta IRPH indizea. Txostenaren arabera, bi gai hauen inguruko etorkizuneko epaiek “kaltetutako banketxe batzuen errentagarritasunari eragin ahal diezaiokete”.

Estatuko komunikabide askok Europako Batzordearen txostenak IRPHari erreferentzia egin izanda azpimarratu du, eta Europako Epaitegiak gariaren inguruan erabaki zain gaudenez kaltetu asko arduratu egin dira. Uler genezake Batzordea IRPHagatik Espainiako banketxeak zigortzearen ondorioen inguruan ohartarazten ari dela, eta ondorioz banketxeen aldeko kanpaina egiten. Ezin ahaztu daiteke Espainiako estatuak Europako Epaitegiaren aurrean bere burua aurkeztu duela banketxeen alde egiteko eta erabili dituen argudioen artean dagoela IRPHa baliogabetzeak izango lukeen ustezko eragina. Txosten honen aurrean kaltedun asko ezkor izatea ulergarria da, estatu espainiarrean ohituta baikaude botereen arteko banaketa gabeziari eta Epaitegi Goren eta gobernu zentrala (edozein koloretakoa izanda ere) beti banketxeen alde lotsarik gabe egiteari.

Baina ez gaitezen azalean geratu: txostenak ez du esaten IRPHa baliogabetzeak Espainiako sistema finantzarioaren egonkortasuna arriskuan jarriko lukeenik. Eta hori da Espainiako gobernuak erabili duen argudioa IRPHa baliogabetu ezkero honek atzerako eraginik ez izatea eskatzeko. Txostenak dio banketxeen errentagarritasunari eragin ahal diola, ez egonkortasunari ezta bideragarritasunari ezta bere etorkizun edota biziraupenari. Gainera, eragina “kaltetutako banku batzuetara” mugatzen du. Ez sistema finantzarioari, ez banketxe guztiei, ezta kaltetutako banketxe guztiei ere. “Kaltetutako banketxe batzuei” bakarrik. Ez da beraz mezu alarmista bat. IPRHaren klausulak baliogabetzea zerbait sinesgarri bezala hartzen du, gerta daitekeena, eta beraz kaltedunok baikortasunera mugitu behar gaitu.

Ezin ahaztu da Europako Batzordeak ere bere burua aurkeztu duela Europako epaitegiaren aurrean IRPHaren auzian, eta kaltedunon eskubideen alde eta Espainiako Auzitegi Gorenaren irizpidearen aurka egin duela. Gainera, Luxenburgon 2019ko otsailean egin zen ahozko saioan Batzordearen ordezkariak Espainiako ordezkariari behin baino gehiagotan egotzi zion ez zuela frogatu IRPHa baliogabetzeak Espainiako finantza sistemaren egonkortasunari eragingo liokeenik. Txosten honek ez du egoera aldatzen: Europako Batzordeak uste du justiziak kaltedunon alde egin behar duela, ez du uste eragina Espainiako finantza sistemarentzat hilgarria litzakeenik eta beraz lapurtu zaigun guztia itzultzearen alde dago.

Otsailaren 25ean Luxenburgon ospatu zen ahozko saioan, IRPH klausularen inguruan (C-125/18 gaia, Gómez del Moral Guasch), Bankiak gezurra esan zion Europar Batasuneko Justizia Epaitegiari. Bankiaren abokatuak Areto Handian esan zuen IRPH Cajas indizea gehi %0,25-eko diferentziala duten maileguek merkatuko prezioen azpitik operatu izan dutela. Eta baieztapen hau justifikatzeko txosten perizial bat aipatu zuenez, Bankiak Europako Epaitegiari idatziz ere gezurra esan diola ondoriozta daiteke.

Oso erraza da Bankiak esandakoa gezurra dela frogatzea. Goiko grafikoan, kolore urdinez, etxebizitza maileguen bataz besteko interes tipoa ikus daiteke, Espainiako Bankuaren aldizkari estatistikoan 19.4.2 serie bezala argitaratzen dena, 2003ko urtarriletik honako hileroko datuekin. Kolore orlegian, IRPH Cajas indizearen hileroko balioa erakusten da, %0,25 gehituta. 2013ko urritik aurrera, IRPH Cajas desagertu zenez, legeak agindu bezala IRPH Entidades hartu da. Indize honi %0,25eko diferentziala gehitu zaio eta baita legezko diferentziala, IRPH Caajs eta IRPH Entidades arteko diferentzia historikoa eta %0,136 bezala hartu dena. Marra orlegia beti dago urdinaren gainetik, eta beraz frogatua geratzen da IRPH Cajas gehi %0,25 duten maileguak beti bataz bestekoa baino garestiago izan direla.

Bankiak Europar Batasuneko Justizia Epaitegiari iruzur egin nahi izan diola frogatuta geratzen da, bai ahozko saioan eta baita, ziurrenik, idatziz ere. Espainiako bankuek Europako Epaitegiari gezurra esatea oso larria dela deritzogu, eta gertakari honek Bankiarentzat ondorioak izatea espero dugu.

José María Erauskinek, Luxenburgoko ahozko saioan Bankiari erantzuteko izan zuen tartean salatu zuen banketxeak esandakoa gezurra zela, eta Bankiaren iruzurraren jatorria zein izan zen ere argitu zuen. Erauskinek azaldu zuenez, Bankiak aurkezturiko idatzian Espainiako merkatuko bataz besteko interes tipoaren adierazgarri bezala erabiltzen den datua 10 urte baino epe luzeagoan errebisatzen diren maileguei dagokiona da. Jakina denez, interes aldakorreko mailegu gehienak 6 edo 12 hilabetean behin errebisatzen dira, eta beraz Bankiak erabili duen datua guztiz marjinala da. Bankiak Espianiako Bankuaren aldizkari estatistikoko 19.4.6 seriea erabili duela dirudi, 19.4.2 seriea erabili beharrean. Azken honek mailegu guztiak hartzen ditu kontuan. Europako Epaitegiari iruzur egiteko saiakera garbia izan da.

Sinesten zaila egiten zaigu oinarrizkoak diren gauza hauek azaltzen ibili beharra oraindik ere. Izan ere, IRPHaren definizioagatik beragatik guztiz ezinezkoa da IRPHari loturiko mailegu bat merkatuaren bataz bestekoaren azpitik egotea, diferentzial negatibo bat ezartzen ez bazaio behintzat. Izan ere, IRPH indizeak hilabete batetan sinaturiko maileguen bataz besteko bezala kalkulatzen dira eta beraz, gehienez ere, bataz bestekoaren adierazle izan nahi dute. Baina IRPHaren kalkuluan badira zenbait berezitasun emaitza beti bataz bestekoaren gainetik egongo dela bermatzen dutenak, eta hauexek dira:

– IRPHa kalkulatzeko UTB tipoak erabiltzen dira, komisio eta gastuak barne dituztenak. IRPHari loturiko maileguek euren komisio eta gastuak dituztenez, IRPHa dutenek bi aldiz ordaintzen dituzte, eta ondorioz beraien maileguak bataz bestekoa baino garestiagoak dira. Hau Espainiako Bankuak berak jakinarazten du zirkular batean, eta komisio eta gastu horiek duten eragina berdintzeko diferentzial negatiboak erabili behar direla esaten du. Baina diferentzial negatibo hori ez zen sekula aplikatu.

– IRPHa bataz besteko sinple ez haztatu bat da, eta entitate guztiek dute pisu berdina emaitzan. Modu honetan, entitate garestienek, nahiz eta garesti izateagatik bolumen txikiagoa izan, prezio lehiakorrak dituzten eta bolumen handiagoa duten entitateekin bataz bestekoa egiten dute, pisu berdinarekin. Modu honetan emaitza garestitu egiten da.

– IRPHaren kalkuluan ez dira mailegu merkeenak kontuan hartzen, hala nola babes ofizialeko etxebizitzak erosteko ematen direnak edota entitateetako langileen maileguak.

Berezitasun hauez gain kontuan hartzen badugu Bankiaren adibidean IRPHaren aldaera garestiena hartu dela (hau da, IRPH Cajas) eta %0,25eko diferentziala gehitzen zaiola, guztiz ridikulua da emaitza bataz bestekoaren azpitik egon izana planteatzea. Horregatik, eta gorago jarri dugun frogarekin, oker egoteko inolako beldurrik gabe esan dezakegu Bankiak gezurra esan diola Europar Batasuneko Justizia Epaitegiari.

Eta begi-bistako den zerbait izan arren, badirudi beharrezkoa zela azalpen hau ematea. Izan ere, azken egunotan ikusi dugu badela saiakera bat sinestarazteko gure maileguan IRPHa dugun familiok kondizio onetan sinatu genuela gure mailegua, eta gero gure kontra suertatu dela emaitza. Espainiako Gobernuaren goi-kargu baten mezuari buruz ari gara, hain zuzen ere Europar Batasunerako Estatu Idazkariarena, PSOEko Marco Aguiriano alegia. Aguirianoren menpe dago Europar Batasuneko Epaitegiaren aurreko Espainiako Estatuaren Abokatutza, banketxeen alde eta ondorioz kaltedunon aurka ari dena. Kaltedun askok eta askok Twitter sarean idatzi zion Aguiorianori otsailaren 25eko ahozko saioaren aurretik eta ondoren, eta honek erantzutea erabaki zuen. Bere erantzunean kaltedunoi mailegu merkeekin espekulatzea egozten digu, eta geure buruak oso azkartzat genituela dio. Estatu Idazkariaren arabera, apustu egin genuen eta galtzea tokatu zaigu. Gaueko ordu txikitan idatziriko mezu bat da. Beste batzuk ere idatzi zituen, kaltedunen ortografia akatsak eta haien jarraitzaile kopuru txikiari burla eginez. Aguirianok mezuak hurrengo egunean ezabatu zituen eta barkamena eskatu zuen, baina bere iritzia argi geratu zitzaigun.

Bere mezuak onartezinak direla eta dimisioa eman edo kargugabetua izan behar duela ez dugu berriz esango. Orain azpimarratu nahi duguna da IRPHaren kaltedunok ez genuela mailegu merkeekin apustu egin, IRPHari loturiko maileguak ez baitira sekula merke egon, ezta egongo ere.

Gaizki atera den ustezko apustu baten mezu horren beste adibide bat Vocento taldeko zenbait egunkarik otsailaren 26an argitaraturiko artikulua da. Ignacio Marco-Gardoqui jauna, «Con el alma en vilo» izenburuarekin idatziriko zutabe batetan banketxeekin lerrokatzen da, dagoeneko oso argala dagoen txakur batentzako IRPHa gurutzebide berri bat bezala definituz. Banketxeak biktimak lirateke, eta IRPHaren kaltedunak txakur hori mehatxatzen duten arkakusoak. Artikulu horretan egileak dio sekula ez duela ulertu nolatan mozkinekin amaitzen diren eragiketak beti ondo ulertzen dituzten bezeroek, baina kaltearekin bukatzen diren horiek aldiz ez. Guk ulertzen ez duguna da Ignacio Marco-Gardoqui bezalako pertsona batek, Deustuko Unibertsitatean ekonomia eta enpresa zientziatan lizentziatua eta finantza entitateetan lanean aritua izanik, nolatan iradokitzen duen IRPH maileguak bezeroentzat emaitza on bat izatera irits zitezkeela. Arazoa da, Marco-Gardoqui jauna, definizioz ezinezkoa dela IRPH mailegu bat bezeroarentzat onuragarri izaten amaitzea. Eta banketxeek hori oso ondo zekiten IRPH maileguak kolokatu zituztenean, baina bezeroek ez, inor ez baitzigun azaldu.

Eta horixe da, hain zuzen ere, Europar Batasuneko Justizia Epaitegiak erabaki behar duena: entitateek azaldu behar al zuten IRPHa bataz besteko sinple ez haztatua dela, UTB tipoekin kalkulatzen dena, mailegu merkeenak ez dituena kontuan hartzen eta Espainiako Bankuak merkatuko baldintzekin berdintzeko diferentzial negatibo bat aplikatu behar zaiola esaten duela? Hori uste dugu kaltedunok, eta baita Europako Batzordeak eta Espainiako Auzitegi Goreneko bi magistratuk. Modu honetan, kontsumitzaile erne eta zorrotzenak ohartuko ziren beti beti beti bataz bestekoa baino garestiagoa izango zen zerbait sinatzen ari zirela. Eta, ziur aski, askok eta askok ez zuten sinatuko. Edo, aldiz, nahikoa zen IRPHa indize ofizial bat zela esatea? Hori defendatzen dute banketxeek, Espainiako Auzitegi Goreneko magistratu gehienek eta baita estatu espainiarrak Europako Epaitegirako duen abokatutzak.

Ekainaren 24ean Abokatu Nagusiaren iritzia jakingo dugu, eta handik gutxira Epaitegiaren erabakia iritsiko da.

Bitartean, berriz diogu: Bankiak gezurra esan du, IRPH maileguak ez baitira sekula merkatuko baldintzen azpitik egon, ezta egongo ere. Hori ezinezkoa da. Eta gainera ikusi behar dugu nola gure zergekin ordaintzen dugun estatuko abokatuak epaitegiari gezurra esateko gauza den banketxe bat defendatzen duen, eskatuaz atzerako eragina duten epaiekin ez zigortzeko banketxeak, fede onez aritu baitziren. Hamabost epaileren aurrean lotsagabe gezurretan egiten duen banketxe baten fede onean sinetsi al dezake norbaitek?